قسم دوم:
توحید الوهیت
که به آن توحید عبادت نیز گفته می شود از دو لحاظ:
از اضافه شدن به الله؛ توحید الوهیت و یکتاپرستی و از لحاظ مضاف شدن به سوی خلق ؛ توحید عبادت گفته می شود.
و آن تنها دانستن الله در عبادت است.
پس تنها الله است که مستحق عبادت می باشد: ذَلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْبَاطِلُ (لقمان/30) این دلیل بر آن است که خداوند حق است ، و آنچه را که بجز او به فریاد می خوانید و عبادت می نمائید باطل است. و همچنین عبادت به دو چیز اطلاق می شود: اول: عبادت کردن به معنای اظهار ذلت و خواری نمودن در مقابل الله با انجام دستورات و اجتناب از آنچه که ما را منع کرده همراه با محبت و تعظیم الله. دوم: آنچه که بوسیله آن عبادت کرده شود چنانکه شیخ الاسلام ابن تیمیه می گوید: عبادت اسم جامع ای است برای آنچه که الله دوست داشته و بدان راضی باشد من جمله اقوال و اعمال ظاهری و باطنی. مانند: نماز؛ که انجام دادن آن عبادت و خودش تعبد است؛ لذا خود نماز عبادت است و آن چیزی است که بوسیله ان عبادت کرده شود. پس تنها دانستن الله به این نوع توحید؛ یعنی اینکه بنده الله یگانه باشی و تنها در مقابل او زانوی ذلت و خواری بر زمین نهی که این ذلت باید همراه با محبت و تعظیم باشد و به طریقی که شرع جایز دانسته وی را عبادت کنی. الله متعال می فرماید: لاَّ تَجْعَل مَعَ اللّهِ إِلَهاً آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُوماً مَّخْذُولاً (الاسراء/22) با الله ، اله دیگری قرار مده که نکوهیده و زبون شوی . الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ (فاتحه /2) ستایش الله را سزا است که پروردگار جهانیان است. پس توصیف الله متعال به اینکه وی پروردگار جهانیان است بیان علتی است برای ثبوت اله بودن وی. لذا او الله است که پروردگار جهانیان است. الله متعال در جایی دیگر می فرماید: یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَالَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ (بقره/21) ای مردم ! پروردگار خود را بپرستید ، آن که شما را و کسانی را آفریده است که پیش از شما بوده اند . پس کسی که در آفرینش یکتاست تنها اوست که مستحق عبادت کردن میباشد. لذا حماقت و نادانی است مخلوقاتی را که ماندگار نیستند و حادث می باشند و مسیرشان به سوی فنا و نابودی است به عنوان اله بپذیریم و مورد پرستش قرار دهیم زیرا وی در حقیقت نمی تواند برای ما نفعی ایجاد کند و یا بوسیله کمک و مدد کردن برساند.پس نشانه سفاهت است قبر انسانی را که پودر و خاک شده را خوانده و عبادت کرد. زیرا در حقیقت اوست که به دعای تو محتاج است و تو نیازی به دعای او نداری، زیرا وی برای خودش نمی تواند نفعی برساند و یا ضرری رادفع کند، پس چگونه می تواند برای دیگران مالک باشد. این نوع از توحید را اکثر خلق انکار کرده و بدان کافر شده اند و به خاطر همین الله تعالی پیامبران را فرستاده و کتابهایی را نازل نموده است چنانکه می فرماید: وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِی إِلَیْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ ما پیش از تو هیچ پیامبری را نفرستاده ایم ، مگر این که به او وحی کرده ایم که : معبودی جز من نیست ، پس فقط مرا عبادت کنید . به همین خاطر است که پیروان پیامبران در اقلیت هستند چنانکه رسول الله –صلی الله علیه و آله و سلم- می فرماید: پیامبری رادیدم که با وی گروهی بودند و پیامبری را دیدم که با وی یک و دو مرد بود و پیامبری که با وی هیچ کس نبود (مسلم ، کتاب ایمان) توجه: جای تعجب است که اکثر نویسندگان متاخر در علم توحید؛ بر توحید ربوبیت بحثشان را متمرکز کرده اند. و گویا آنان اقوامی را مورد خطاب قرار داده اند که منکر وجود الله و پروردگار – گرچه افرادی وجود دارند که منکروجود پروردگار می باشند- هستند، در حالی که اکثر مسلمانان دچار شرک در عبادات شده اند. لذا شایسته است که بحث خویش را بر توحید الوهیت متمرکز نماییم تا این دسته از مسلمانان که می گویند مسلمان هستیم در حالی که در توحید الوهیت شرک می ورزند و خود نمی دانند؛ را از این شرک خارج سازیم.